Når vi målet om heilskapstenking?

«Distriktsmedisinsk senter» er eit in-ord i helsedebatten og kan oppfattast på minst to måtar. Det opphavlige innhaldet i distriktsmedisin var primærhelsetenesta med brei fokus på individ og lokalsamfunn. Distriktsmedisinsk senter slik det vert framstilt i dagens debatt, er spesialisthelsetenesta flytta ut i distriktet, som ein poliklinikk langt frå sjukehuset med innebygd delvis sjukehustenking. Her ser vi to motstridande tolkingar av begrepet «distriktsmedisinsk senter». KS skriv i sitt brev 26.02 2009 mellom anna at tenestene «preges av for lite innsats for å begrense og forebygge sykdom». Det avgjerande spørsmålet er : Vil vi styrke tanken om heilheit i primærmedisin/primærhelsetenester, eller er det sjukehusmedisin ut til folket som er målet? Balansen mellom sjukehustenestene og primærhelsetenestene er nøkkelen for samhandlingsreforma. For å finna denne balansen, er det naudsynt med ein statleg definisjon av dette  «mellomlinetenestenivået». Gode jevnbyrdige arena for samhandling mellom fyrste- og andrelinetenestene er grunnleggjande for heilheita og for god samfunnsøkonomisk utnytting av felles ressursar. Det som er lønnsomt frå eit snevert markedssynspunkt kan ha uheldige sideverknader sett i eit samfunnsøkonomisk perspektiv. Kostnadskontrollen som mantra gjev ikkje stort rom for slik langtidsplanlegging som er naudsynt i heilskapstenkinga. I denne samanhengen kan vi lure på om foretaksmodellen er eigna for velferdstenestene? Denne modellen har aksjeselskapsforma som forbilde der den privatøkonomiske tankegangen er idealet med konkurranse om pasientane og der helsetenester er «produkt» i den industrielle logikken. Helsetenestene må og være ein del av velferdsstaten sin infrastruktur. Det må ikkje være tvil kvar ansvaret skal plasserast, der ansvaret er plassert må og pengane plasserast.

Pasienten har sjeldan reine definerte sjukdomstilstandar. Utfordringane ligg i samansett sjukdomsbilde og kroniske sjukdomar. Det er her samhandling og heilheitstenking er særleg  viktig. Det er her ansvaret må være klart definert. Ser vi på det regelverket vi har, som regulerar helse- og omsorgstenesten i dag, er eg ikkje sikker på om vi treng endå eit nytt element inn her.

KS meinar det er to forutsetningar for at samhandlingsreforma skal lukkast: At det vert fylgt opp med nødvendig økonomi og at det vert lagt til rette for at kommunane kan bygge opp naudsynt kompetanse. Ja – men trengst det ei ny reform av den grunn?

Kunne ikkje kommunane få ressursar til å ivareta dei pliktene som ligg i det eksisterande regelverket slik at kommunane kunne ha ressursar og kompetanse til å ivareta desse pliktene som allereie ligg i lover og regelverk?

Alle lover som regulerar pasientane sine rettar og helsetenestene sine plikter har fokus på samhandling, heilskap, tilgjengelegheit og kvalitet, vi har reiskapen til samhandlinga. Men avstanden mellom liv og lære eller politikk og røyndom kan være stor.

Gjennomføring av politikken treng ikkje nødvendigvis føre til at målsettinga vert nådd.

Alle sjukehus i landet skulle over frå fylkeskommunal eigarskap til staten frå 1.januar 2002. Dette var i første rekke ei eigarreform og ikkje så mykje ei innhaldsreform.

På same tid fekk vi fire nye helselover som alle har innverknad på helsereforma. Det var Lov om spesialisthelsetenesta, Lov om pasientrettar, Helsepersonellova og Lov om Psykisk helsevern. Som grunnlag for helsereforma fekk me og Lov om helseforetak. Sjukehusa vart flytt frå forvaltningsmodellen til foretaksmodellen. Bakgrunn for reforma varproblem knytt til lange ventelister, korridorpasientar, dårleg ressursutnytting, store geografiske ulikheiter og manglande samordning av tenestene. Det vart hevda at desse problema var grunna i organisatoriske og styringsmessige svakheiter ved systemet slik det var før.

Helseføretaka skal planlegge og organisere spesialisthelsetenesta slik atπ, mellom anna, måla om heilskap og samhandling i behandlingskjeda vert oppfylt. Heilskapleg behandlingstilbod kviler på LEON –prinsippet (lågaste effektive omsorgsnivå) samhandlinga mellom spesialisthelsetenesta og kommunehelsetenesta skulle styrkast.

Manglande heilskapstenking har lenge vore eit problem i helsetenesta jfr. St.mld. nr 50 (1993-1994)  Når vi dette målet med samhandlingsreforma?

Skrevet av: Marta F. Halset